De energie-infrastructuur van 2050: OchtendMensen verkent de onzekere toekomst

Heb jij wel eens nagedacht over waar de stroom van jouw stopcontact of het gas uit jouw fornuis vandaan komt? Of hoe het daar terecht komt?

In Nederland zijn we gewend om op ieder moment van de dag gas en elektriciteit in onze woning te kunnen gebruiken. Maar het is een hele grote uitdaging om de leverzekerheid van energie ook in de toekomst te kunnen garanderen! Een goede en passende energie-infrastructuur speelt daarbij een belangrijke rol. OchtendMensen-adviseur Oukje van Merle werkt aan dit vraagstuk bij de provincie Utrecht.

Eerst wat basisinformatie, voordat we de mogelijke toekomst van de energie-infrastructuur induiken. Want wat zijn de toekomstige uitdagingen voor de bestaande energie-infrastructuur?

Veranderingen in de energie-infrastructuur

1. De infrastructuur van leidingen en kabels moet veranderen, omdat de energiedragers veranderen

In de energietransitie gaan we van veelvuldig aardgasverbruik naar meer gebruik van elektriciteit, warmtebronnen en waterstof. Deze nieuwe energiedragers (of groei in bestaande energiedragers) vraagt om een uitbreiding van bestaande infrastructuur én om nieuwe nog niet bestaande netwerken.

2. Er zijn slimme oplossingen nodig binnen de infrastructuur om overschotten en tekorten van elektriciteit te kunnen balanceren

De elektriciteit van de toekomst gaat deels voortkomen uit zonne- en windenergie. Maar de zon schijnt niet de hele dag. En soms is het windstil. Dit zorgt voor overschotten en tekorten gedurende de dag en de seizoenen. De infrastructuur heeft hier slimme oplossingen voor nodig, zoals opslag, conversie óf slimme apparaten die aan- en uitgaan, aangepast aan de weersomstandigheden en de capaciteit van het net.

3. Op de plek waar elektriciteit wordt opgewekt, ligt vaak nog geen infrastructuur

Naast een wisselende elektriciteitstoevoer, gaat ook de plek waar elektriciteit wordt opgewekt veranderen: van centrale opwek naar een energienetwerk met (grotendeels) décentrale opwek. Op de nieuwe locaties van opwek ligt soms nog helemaal geen infrastructuur!

De infrastructuur als langzaamste jongetje van de klas?

Een aanpassing van de elektriciteitsinfrastructuur duurt veel langer dan het realiseren van hernieuwbare bronnen, zoals een zonnepark. Dit kan betekenen dat een regio graag een zonnepark wil realiseren, maar moet wachten op een aansluiting op het net. We willen en moeten zo snel mogelijk de energietransitie realiseren. Dus het is heel jammer als het net zorgt voor een vertraging.
Om snelheid te maken, zal er nu al gestart moeten worden met het maken van plannen, want realisatie van een net-aanpassing duurt 5 tot 20 jaar. Dat betekent dat we nu al zouden moeten weten wat er in 2040 moet gebeuren. Maar hoe voorspel je een onzekere toekomst? Dit roept de volgende vraag op:

Hoe gaat de energietransitie er uitzien tussen 2030 en 2050?

Over de vraag hoe de energietransitie er tussen 2030 en 2050 uit gaat zien, wordt door meerdere projecten en programma’s op landelijk en provinciaal niveau nagedacht. Ook bij de provincie Utrecht, waar OchtendMensen-adviseur Oukje werkt aan het begeleiden van een systeemstudie naar de energie-infrastructuur tussen 2030 en 2050. Om de onzekere toekomst iets minder onzeker te maken, wordt in de systeemstudie gewerkt met scenario’s. Deze studies bieden uiteindelijk inzicht in waar in het net knelpunten verwacht kunnen worden en hoe we nu al aan de slag kunnen gaan met oplossingsrichtingen.

De energietransitie-scenario’s voor 2050

Om grip te krijgen op mogelijke toekomstige ontwikkelingen zijn er via het II3050 programma, het landelijke programma Integrale Infrastructuurverkenning 2030 – 2050, vier scenario’s ontwikkeld.
Ieder scenario laat een groei van andere energiedragers zien en daarmee ook van andere energie-infrastructuren. Deze scenario’s zijn echter niet alleen opgesteld op basis van mogelijke technologische ontwikkelingen, maar vooral op basis van sociaal-maatschappelijke en politieke ontwikkelingen.

“De scenario’s voor energietransitie zijn niet alleen opgesteld op basis van technologische ontwikkelingen, maar vooral op basis van mogelijke sociaal-maatschappelijke en politieke ontwikkelingen.”

De scenario’s verschillen met name in hoe overheden de energiesystemen gaan aansturen: regionaal, nationaal, Europees of internationaal? De scenario’s laten de extreme varianten zien van mogelijke aansturingsrichtingen.

Een voorbeeld: Het regionale scenario schetst een toekomst waarin Nederland de energietransitie na 2030 aanstuurt vanuit lokale en regionale overheidsorganen. Burgers en bedrijven worden betrokken bij energieprojecten en ondersteund door overheden in coöperatieve initiatieven. Hergebruik van grondstoffen op lokale schaal zal toenemen. Evenals tendensen als ‘consuminderen’ en ‘vliegschaamte’. Er zullen meer lokale warmtenetten ontwikkeld worden, net zoals zonne-energie op daken en kleine windmolenparken.

De afbeelding hieronder laat zien wat de gevolgen van deze uiterste scenario’s zijn voor welke energiebronnen waar gaan groeien.