OchtendMensen verbreden hun blik – Kernenergie als onderdeel van de energiemix

OchtendMensen zijn niet alleen bezig met het verdiepen en verbreden van hun theoretische kennis. Wij leren ook graag in de praktijk. Daarom zijn wij het fenomeen ‘Ontbijtpraktijken’ gestart! Hierbij nodigen wij professionals uit om hun kennis en ervaring met ons te delen. Wat komen professionals tegen in hun vraagstukken? En welke rollen pakken zij op? Wat zijn hun nieuwe inzichten?

Tweede Kamerverkiezingen: Over kernenergie zijn de meningen verdeeld

Kernenergie staat hoog op de agenda van de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021. Het is een thema waarover de meningen aanzienlijk verschillen. GroenLinks en PvdA zeggen dat een nieuwe kerncentrale ons te laat van energie zal voorzien, te duur is en willen de problemen rondom radioactief afval niet doorschuiven naar volgende generaties. VVD, CDA, PVV en FvD daarentegen geven aan dat kernenergie een noodzakelijke CO2-arme energiebron is voor de periode na 2030, vanwege onder andere de seizoens- en weersonafhankelijkheid. Wie heeft er gelijk? Is het rendabel om te investeren in kernenergie? Wat zijn de veiligheidsrisico’s van een kerncentrale? En wat doen we met het kernafval dat ontstaat?

OchtendMensen had Aad Sedee te gast en ging met hem in gesprek over kernenergie. Als beleidsmedewerker bij de DG Klimaat en Energie (Ministerie EZK) is Aad nauw betrokken bij kernenergie. Als ‘insider’ deelt hij graag zijn kennis met ons, zodat wij ons blikveld kunnen verbreden.

Bezwaren tegen kernenergie achterhaald

Aad begon zijn verhaal met de oude bezwaren tegen kernenergie. In de jaren ’80 vond men onder andere de veiligheidsrisico’s van kernenergie groot en ging men slordig om met kernafval. Inmiddels is dit veranderd en zijn deze bezwaren grotendeels verleden tijd. De hardnekkige beelden uit de vorige eeuw ziet Aad echter nog steeds terug in de media.

De kernrampen in Fukushima en Tsjernobyl staan nog op ieders netvlies. Met onderzoeksresultaten geeft Aad aan dat het aantal dodelijke slachtoffers per Terawattuur aanzienlijk kleiner is dan het aantal slachtoffers als gevolg van het opwekken van steenkool, olie en aardgas. Ook de bezwaren ten aanzien van het opslaan van kernafval noemt hij achterhaald. Kernafval zou volgens sommigen nog honderdduizenden jaren gevaarlijk zijn. Voor radioactief afval uit een kerncentrale klopt dit echter niet. Ook bestaan er inmiddels goede methodes om het kernafval diep onder de grond op te slaan, in bijvoorbeeld kleilagen. Een eindberging wordt nu in Finland en Zweden gebouwd.

Kernenergie in verhouding tot zonne- en windenergie

Dat de bouw van een nieuwe kerncentrale veel te duur is, lezen we veel terug. Ook hier mist een deel van het verhaal. Verschillende studies laten namelijk zien dat kernenergie een kosteneffectieve optie kan zijn voor de periode na 2030. De bouwkosten van een kerncentrale zijn weliswaar hoog, maar vanwege de lage operationele kosten en de lange levensduur kan de business-case op termijn positief zijn. Belangrijk hierbij is dat dan wel wordt aangesloten bij seriebouw (bouw niet de ‘first of a kind’) en dat de juiste beleidskeuzes gemaakt worden.

In de huidige situatie met zonne- en windenergie worden de systeemkosten door TenneT verhaald op de consument en niet op de producent. Denk aan aansluitkosten, kosten voor de netverzwaring en kosten voor het opvangen van de pieken en dalen in de productie van zonne- en windenergie. Zeker voor zonne- en windenergie geldt dat we voor het opwekken van energie sterk afhankelijk zijn van het seizoen en het weer.

Door het regelbare vermogen en de leveringszekerheid van een kerncentrale kunnen situaties zoals in Texas – waarbij een groot deel van de bevolking dagen lang zonder elektriciteit in de vrieskou zat – voorkomen worden.

Ter illustratie stelt Aad dat de kosten van kernenergie ten opzichte van zonne- en windenergie zich verhouden als de kosten van de hogesnelheidslijn ten opzichte van vliegen. Zonne- en windenergie worden gestimuleerd met miljarden aan subsidies en de systeemkosten worden verhaald op de consument. Ook heeft zonne- en windenergie voorrang met leveren. Dit beleid is een keuze, maar heeft wel gevolgen voor producenten van andere elektriciteit. De concurrentiepositie wordt hierdoor aangetast. Ditzelfde zien we terug in de luchtvaart. De luchtvaart krijgt subsidies. Luchtvaartmaatschappijen betalen geen accijns op kerosine, geen btw op vliegtickets en betalen geen CO2-heffing. Om van Amsterdam naar Parijs te komen, ben je door deze voordelen goedkoper uit met het vliegtuig dan de trein.

Kernenergie: neem het mee als optie!

Al met al pleit Aad niet dat kernenergie dé oplossing is. Wel geeft hij aan dat kernenergie onderdeel kan zijn van de energiemix in de toekomst en dat hierover gepraat moet worden. Doe dit met de juiste kennis aan tafel en met het oog op leveringszekerheid. CO2-arme bronnen als zonne- en windenergie en kernenergie zijn geen concurrenten van elkaar, maar complementair.

Onze Ontbijtpraktijk met Aad heeft ons als OchtendMensen doen inzien dat de hardnekkige beelden uit de jaren ‘80 verleden tijd zijn, en dat het onderwerp kernenergie niet meteen van tafel geschoven moet worden. De business-case van kernenergie wordt sterk beïnvloed door de keuzes die de politiek maakt.

Het politieke spel rond kernenergie

Maar hoe maakt de politiek een keuze over kernenergie? Doordat wij als OchtendMensen veel opdrachten doen binnen het publieke domein, krijgen wij regelmatig te maken met het politieke spel. Draagvlak speelt hierin een grote rol; zonder achterban ben je immers nergens. Door negatieve beelden uit de jaren ’80 hebben partijen lange tijd hun vingers niet aan kernenergie willen branden. Kernenergie stond op het taboe-lijstje. De discussie over de juiste energiemix kan echter pas plaatsvinden als we het er over durven te hebben en we de juiste feiten kennen. Gelukkig wordt hier momenteel gehoor aan gegeven en staat in bijna elke partijprogramma een standpunt over kernenergie!

Wat doen OchtendMensen op het gebied van energie en duurzaamheid

Het was voor ons een leerzame Ontbijtpraktijk die smaakt naar meer! Lees hier meer over waar OchtendMensen aan werkt op energie- en duurzaamheidsgebied. En wil je reageren of heb je een vraag, dan gaat OchtendMensen-adviseur en auteur van dit artikel Laura Smid graag met je in gesprek.