Ontbijten met Defensie: Drie lessen in adaptief verduur­zamen

Afbeelding: Ondertekening van de Green & Social Deal tussen Defensie en gemeenten in de regio Utrecht. V.l.n.r.: Staatssecretaris Barbara Visser (Defensie), Commandant der Strijdkrachten Martin Wijnen en burgemeester Gerolf Bouwmeester (Leusden). Bron: GREGORY FRÉNI, via Leusder Krant.

Vanuit het fenomeen ‘Ontbijtpraktijken’ nodigt OchtendMensen professionals uit om hun praktijkervaring en inzichten over een bepaald maatschappelijk vraagstuk te delen met onze adviseurs, met veel ruimte voor vragen en discussie. Eerder spraken we al met onder andere met de ANWB en met bol.com.

Obstakels en kansen in duurzame transities

Dit keer was het de beurt aan Jeroen Haans. Als projectmanager Adaptieve Krijgsmacht Duurzaamheid houdt hij zich bezig met adaptieve samenwerkingsvormen bij de verduurzaming van defensie. Hier ontstond een mooi gesprek over de obstakels en kansen in duurzame transities. Wij trokken hieruit drie belangrijke lessen die wij graag delen!

Les 1: Surf mee op de golven (die er al zijn)

Een nieuw traject opzetten kost enorm veel energie. Daarnaast wordt een nieuw traject door hoger management niet altijd als belangrijk gezien; zij zijn druk genoeg met de dagelijkse gang van zaken of andere prio’s. Tegendruk voorkom je door te zoeken naar wat bij het bestuur wél ‘on top of mind’ is en daarop aan te haken.

Zo staat defensie voor een enorme revitaliseringsopgave voor haar vastgoed. Door de energieopgave naast de revitaliseringsopgave te leggen, worden koppelkansen zichtbaar. Jeroen presenteerde de kazerne als mogelijke regionale energiehub die Nederland voorziet van energie, mocht het Nederlandse elektriciteitsnetwerk worden platgelegd. Zo is de duurzaamheidsopgave gekoppeld aan de veiligheidsopgave, waarbij beide opgaven elkaar versterken. Kortom, ga op zoek naar wat hoog op de bestuurlijke agenda staat en identificeer een koppeling met jouw initiatief. Zo surf je direct met de wind in je rug!

Les 2: Zoek naar gemeenschappelijk voordeel

De verduurzamingsopgave is complex en vraagt om een nieuwe manier van samenwerken en een nieuwe rolverdeling tussen organisaties. Organisaties hebben eigen doelen die vaak in elkaars verlengde liggen en de potentie hebben om elkaar te versterken. Het vinden van het gemeenschappelijke hoofddoel doe je door verschillende partijen samen te brengen en alle belangen op tafel te leggen. Wees aan de voorkant duidelijk en transparant over wat je wel en niet kan en wilt. Dit zorgt voor openheid, vertrouwen en begrip. Durf je kwetsbaar op te stellen. Vervolgens bepaal je gezamenlijk waarin je elkaar ondersteunt en wat je beter kunt overlaten aan de ander.

Defensie beschikt over veel terrein wat niet allemaal even intensief wordt gebruikt en waar onderhoudskosten aan verbonden zijn. Defensie wil haar terrein echter niet verkopen. Tegelijkertijd zoekt de gemeente naar ruimte voor duurzame opwek van elektriciteit. Beide partijen hebben dus een mogelijk belang bij een zonnepark op het terrein van defensie voor 15 tot 20 jaar. Maar wie heeft het meeste baat bij dit project en zou dus de meeste ‘effort’ moeten maken? Is het mogelijk om de standaard rolverdeling los te laten en de regie in handen te leggen van, in dit geval, de gemeente, terwijl defensie een meer faciliterende rol op zich neemt? Door andere organisaties in hun kracht te zetten, hoef je niet alles zelf te doen.

“Durf je kwetsbaar op te stellen. Vervolgens bepaal je gezamenlijk waarin je elkaar ondersteunt en wat je beter kunt overlaten aan de ander.”

Les 3: Realiseer ‘commitment’ vanuit de top

Commitment vanuit de top is belangrijk voor het verloop van de transitie. Uiteindelijk moet er besloten worden hoe je omgaat met capaciteit, investeringen en processen. Een officieel akkoord van hogerop voegt kracht toe aan je transitie. Om commitment in de top te bewerkstelligen, helpt het om de consequenties als er geen actie wordt ondernomen duidelijk te maken. Laten we het gebeuren of gaan wij vroeg anticiperen en houden we zelf de regie? Echter, het scherp wegzetten van de consequenties is een lastige boodschap om te brengen en wordt niet altijd gewaardeerd. Denk aan de Toeslagenaffaire, de gaswinning in Groningen, de vervuiling in IJmuiden. Zaken waar de consequenties al langere tijd duidelijk waren, maar die lang hebben moeten wachten op aandacht vanuit de top.

In juni 2021 tekende defensie samen met de gemeenten Amersfoort, Leusden en Soest de Green & Social Deal (zie afbeelding), waarin de partijen afspraken samen te werken aan duurzaamheid, energieneutraal bouwen, opleidingsmogelijkheden, economie en cultureel erfgoed. Deze deal is ondertekend door de toenmalig staatssecretaris en de burgemeesters. Wanneer je te maken krijgt met hindermachten vanuit de partnerorganisaties, kan je op deze ondertekening terugvallen en sta je sterker.

Wees bewust van het rijpingsproces en enjoy the ride!

Tot slot is het voor ons als adviseurs goed om bewust te zijn van het rijpingsproces binnen grote organisaties. Eigen ambities, intrinsieke motivatie en ongeduld kunnen valkuilen zijn: mensen hebben ruimte nodig om te wennen en te begrijpen. Hoe belangrijk een transitieopgave ook is, er spelen vaak meer opgaven die de nodige aandacht vragen. Als projectleider Duurzaamheid ben je van veel factoren afhankelijk.

Om je eigen energie op peil te houden, sluiten we af met drie tips: bepaal je eigen mijlpalen, wees trots op wat je bereikt en focus niet alleen op snelheid.

Wil je weten wat voor Klimaat- en Duurzaamheid-opdrachten OchtendMensen doen, lees dan verder op onze themapagina. En wil je op de hoogte worden gehouden van wat OchtendMensen publiceert over Klimaat & Duurzaamheid, schrijf je dan hieronder in voor onze nieuwsbrief.