OchtendMensen-nieuws
Digitale zorg: heeft het de toekomst of stuiten we op (ethische) grenzen?
De zorg wordt steeds digitaler. Waar je vroeger uren in de wachtrij aan de telefoon hing voor het inplannen van een consult, kan dat tegenwoordig razendsnel online. Sterker nog, je kunt online je vragen stellen waardoor je helemaal niet meer op en neer hoeft. In een wereld waar de zorg steeds complexer wordt en de druk op zorgverleners toeneemt, lijken digitale innovaties een oplossing om de zorg toegankelijk, efficiënt en kwalitatief hoog te houden. Maar deze transitie gaat niet zonder uitdagingen en vraagstukken.
Om dieper op digitale zorg in te gaan, kwam Rob Poels - organisatieadviseur en onderzoeker gespecialiseerd in complexe, bestuurlijke vraagstukken, zoals digitale transformatie - langs bij OchtendMensen voor een zogenaamde ‘ontbijtpraktijk’. Ontbijtpraktijken zijn momenten waar we als marktgroep Zorg & Gezondheid de kans hebben om actuele vraagstukken verder uit te diepen, vaak samen met professionals uit de zorgmarkt. Deze ontbijtpraktijk gingen we dus aan de slag met het thema ‘Digitalisering en Innovatie’.
Data-driven healthcare: een lerend zorgsysteem
Er is een groeiende belangstelling voor data-driven healthcare. Dit houdt in dat beslissingen steeds vaker worden genomen op basis van data-analyses en feiten. Er wordt gestreefd naar een zorgsysteem waarbij we kennis genereren die ten goede komt aan de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg. Binnen data-driven healthcare speelt artificial intelligence (AI) een cruciale rol. Zo noemt zorgminister Fleur Agema het zelfs ‘een revolutie in de zorg’. De belofte van AI is dan ook groot, maar toch wordt het nog niet in alle deelgebieden van de zorg (breed) ingezet. Tijdens de ontbijtpraktijk gingen we hier dieper op in en onderzochten we de achterliggende oorzaken.
Voor- en nadelen van artificial intelligence in de zorg
De voordelen van AI worden vaak breed belicht: het kan een verschuiving teweegbrengen van een reactief naar een proactief zorgsysteem; leiden tot snellere en betere diagnoses; inzichten leveren die beter zelfmanagement van chronische ziekten ondersteunen; en op landelijke schaal kan het zelfs worden ingezet om in te spelen op pandemieën.
Toch gaat deze transitie niet zonder complexiteiten en komen er nieuwe vraagstukken om de hoek kijken. Eén van de vraagstukken die tijdens de ontbijtpraktijk aan bod kwam is dat het systeem - naarmate het meer ervaring en kennis opdoet - slimmer wordt. Toch blijft een 'human-in-the-loop' nodig voor supervisie om eventuele aannames en fouten te corrigeren. Dit creëert een paradox: terwijl constante alertheid vereist is, maakt de technologie mensen juist passiever. Hoe kunnen we ons blijven trainen om de tekortkomingen van de machine te zien, terwijl de machine steeds meer taken overneemt?
“ Hoe kunnen we ons blijven trainen om de tekortkomingen van de machine te zien, terwijl de machine steeds meer taken overneemt?”
Marleen Jans
Adviseur - OchtendMensen
Ethiek in de digitale zorg
Een ander veel besproken vraagstuk is de ethiek. Een fundamentele waarde in de gezondheidszorg is dat de patiënt zelfstandig beslissingen neemt over zijn of haar behandeling. De zorgverlener geeft advies, maar de uiteindelijke keuze ligt bij de patiënt. Bij een digitaal consult verandert de aard van de interactie. Er is geen fysiek contact tussen arts en patiënt, wat leidt tot een andere vorm van communicatie. Het vraagt meer van de patiënt om de juiste vragen te stellen en goed te begrijpen wat er wordt gezegd. Er is dus meer begrip van de patiënt nodig om een weloverwogen behandelkeuze te kunnen maken dan voorheen.
Tegelijkertijd kunnen we ons afvragen of het ethisch verantwoord is om AI niet toe te passen. In 2023 publiceerde de Volkskrant een artikel met de titel ‘Kunstmatige intelligentie ontdekt borstkanker vaker dan radiologen’. Omdat deze technologie nog niet gecertificeerd is, mogen we er in Nederland geen gebruik van maken. Dit kan ertoe leiden dat honderden vrouwen onterecht te horen krijgen dat ze geen borstkanker hebben. Bovendien constateert AI ook minder valse positieven. Dit roept nieuwe vragen op, zoals: Moeten we AI hier toch voor inzetten? Maar ook: wie is er aansprakelijk als AI een foutieve diagnose stelt?
Casus: Implementatie van digitale innovaties
We sloten onze ontbijtpraktijk af met een casus. In deze casus werden we gevraagd om een plan te bedenken voor de implementatie van een nieuwe digitale innovatie. Daarbij kregen we te maken met verschillende stakeholders binnen het ziekenhuispersoneel, elk met hun eigen perspectief en achtergrond. We gingen met elkaar in gesprek over hoe je het implementatieproces kunt vormgeven en wat er nodig is om brede steun voor de innovatie te creëren onder het personeel. De belangrijkste conclusie uit deze casus was dat een innovatie pas breed wordt gedragen wanneer deze daadwerkelijk gemak oplevert voor zorgprofessionals én wanneer de juiste financiële prikkels aanwezig zijn om de innovatie te realiseren.
Benieuwd naar meer?
Klinkt dit als een thema waar jij je ook graag in zou verdiepen? Bij OchtendMensen krijg je de kans om deze ambitie te realiseren en mee te bouwen aan een toekomstbestendig zorgsysteem. Kijk op onze website om meer over onze thema’s, projecten en ons driejarige ontwikkeltraject te lezen.
