Menu

OchtendMensen-nieuws

Leren over Warmtenetten van de Denen

Datum 23-12-2022
Leren over Warmtenetten van de Denen

In de jaren 60 legde Nederland een landelijk gasnet aan om huizen in het hele land te verwarmen met aardgas. In diezelfde periode gooide Denemarken het over een andere boeg: Deene huizen werden massaal op warmtenetten aangesloten. Door de energietransitie en de controverse van Russisch gas wil Nederland nu ook huishoudens aansluiten op warmtenetten. Een opgave die veel vragen oproept. Wie wordt de eigenaar van deze warmtenetten? Hoe maken we zo’n operatie betaalbaar voor iedereen? En wat voor rol speelt biomassa?

Om deze vragen te beantwoorden, reisde adviseur Jorik van Koppen met de gemeente Amersfoort met de trein af naar Denemarken. In dit artikel deelt hij de belangrijkste lessen van die reis.

20220321_164706

Eerste halte: De biomassa van Egtved

De eerste halte van de reis was het dorp Egtved. In Egtved ligt een warmtenet dat wordt verwarmd met verschillende warmtebronnen. Het grootste deel wordt opgewekt door de zon en door biomassa. Iedere dag wordt de goedkoopste samenstelling van warmtebronnen berekend: schijnt de zon, is elektriciteit goedkoop en hoeveel biomassa is er de regio beschikbaar?

Opvallend is dat biomassa voor een aanzienlijk deel wordt gebruikt om warmte op te wekken. In tegenstelling tot in Nederland is het gebruik van biomassa minder politiek beladen in Denemarken. Het grote voordeel van biomassa, is dat het gemakkelijk kan worden opgeslagen voor later gebruik. Daarmee kan het in de wintermaanden, als de vraag naar warmte het grootst is, gebruikt worden om extra warmte te leveren. In Denemarken wordt biomassa geleverd door lokale boeren in de vorm van strobalen die hier geld aan verdienen.

Tweede halte: De bronnenmix van Fredericia

Ook in Fredericia worden woningen verwarmd door middel van een warmtenet. In Fredericia worden zes verschillende warmtebronnen gebruikt. Vele verschillende warmtebronnen gebruiken betekent een grotere leveringszekerheid en leveringsstabiliteit. In het samenstellen van de mix van verschillende bronnen, wordt het gebruik van warmtebronnen die niet duurzaam zijn zo veel mogelijk geminimaliseerd. Als de prijs van één warmtebron plotseling stijgt, zoals nu met aardgas het geval is, kan er gemakkelijk worden overgeschakeld naar andere warmtebronnen. Inzetten op meer warmtebronnen dan absoluut noodzakelijk is, brengt wel hogere investeringskosten met zich mee.

Derde halte: De businesscase van Haderslev

Ook in Haderslev worden woningen verwarmd met een warmtenet. Hier leerden we meer over de businesscases achter warmtenetten. Voordat duurzaamheid een prevalent onderwerp werd, werd er gestuurd op zo laag mogelijke kosten voor de eindgebruiker. Hierdoor is de keuze voor een warmtenet zo goedkoop geworden, dat projectontwikkelaars en woningeigenaren gemakkelijk worden verleid tot deze keuze boven een aansluiting op het aardgasnet. De overheid incorporeert duurzaamheid nu in het lage-kostenmodel van warmtenetten door hogere belastingen te heffen op niet-duurzame warmtebronnen.

Vierde halte: De zonnevelden van Vojens

In Vojens staat één van de grootste zonnecollectorenvelden van Europa. Deze velden verwarmen duizenden huishoudens van warmte via een warmtenet. Zonnecollectoren zijn het equivalent van zonnepanelen, maar dan voor het opwekken van warmte in plaats van elektriciteit. De opgewekte warmte wordt in de zomer opgeslagen in een grote ondergrondse badkuip, zodat er in de herfst- en wintermaanden ook voldoende warmte beschikbaar is.

Zonnecollectoren worden relatief weinig gebruikt in Nederland. Ze nemen veel ruimte in beslag en zijn daarom lastiger in te passen in een land met schaarsere ruimte.

Vijfde halte: Het eigenaarschap in Esbjerg

Tot slot heeft ons bezoek in Esbjerg ons veel geleerd over de eigenaarsstructuren van warmtenetten in Denemarken. Grofweg kan worden gezegd: in grote steden zijn warmtenetten in publiek eigendom en in het landelijk gebied is coöperatief eigenaarschap gebruikelijk. In dat laatste geval zijn de afnemers van warmte zelf de eigenaar van het warmtenet.

Publiek en coöperatief eigendom zijn sterk verweven in de maatschappij van Denemarken. Het grote voordeel van coöperatief eigendom, is dat overtollige winsten automatisch terugvloeien naar de gebruikers. Zo betalen ze nooit meer voor hun warmte dan nodig is.

Alles samengenomen

Natuurlijk kan de situatie in Denemarken niet één-op-één op die van Nederland gelegd worden. In Nederland is ruimte schaarser en in Denemarken was de ruimte om warmtenetten buiten de urgentie van de klimaatcrisis te ontwikkelen. Toch helpt een beeld als dat van Denemarken ons om een beter beeld te krijgen van waar we op af stevenen in de energietransitie.

Misschien wel de grootste les die ik in Denemarken heb geleerd, is de volgende: een duurzaam en robuust warmtesysteem is complex en vraagt veel verschillende bronnen. Wees daarom aan de voorkant niet te stellig in wat niet kan of wat moet. Een flexibel proces, met een flexibele bronnenmix, is cruciaal.

Wil je weten wat voor Klimaat- en Duurzaamheid-opdrachten OchtendMensen doen, lees dan verder op onze themapagina. En wil je op de hoogte worden gehouden van wat OchtendMensen publiceert over Klimaat & Duurzaamheid, schrijf je dan hieronder in voor onze nieuwsbrief.

Neem contact op met Irene Veldman, businessmanager

Benieuwd naar de impact van een OchtendMens?

Maak een afspraak, dan vertel ik het je. Dat kan op ons kantoor in Amersfoort of Den Haag, maar ook via het scherm of de telefoon.

Onderdeel van TwynstraGudde