Bij OchtendMensen werken we aan de grote maatschappelijke thema's van nu en van de toekomst. De transitie in het onderwijs is hier een van. Sanna is recent gestart bij OchtendMensen in de marktgroep Onderwijs. Ze zet een aantal transities op een rijtje en laat haar licht erover schijnen. Benieuwd naar haar bevindingen? Lees het in onderstaande blog!
Onderwijs in Nederland: hoe staat het ervoor?
In onze maatschappij spelen momenteel grote vraagstukken en uitdagingen een rol. Veel sectoren in Nederland bewegen mee met deze uitdagingen. Het valt niet te ontkennen dat ook het onderwijs(stelsel) grote ontwikkelingen doormaakt. Onderwijs bereidt voor op de toekomst, en creëert kansen. De inhoud en organisatie van het onderwijs moet daarom goed (blijven) aansluiten op de toekomst. Deze toekomstbestendigheid staat momenteel onder druk. Leraren in het primair onderwijs ervaren een te hoge werkdruk, er is een tekort aan leraren en schoolleiders, de curricula van het onderwijs sluiten niet meer goed aan bij de ontwikkelingen in de maatschappij, kansenongelijkheid in het onderwijs speelt op en bovendien blijken er grote leerachterstanden te zijn die ingehaald dienen te worden.
In deze blog zet ik een aantal transities die het onderwijs in Nederland momenteel doormaakt, uiteen.
Aanpak kansenongelijkheid: de basis op orde
Kansenongelijkheid is een belangrijk thema in het onderwijs van nu. De verschillen tussen leerlingen en scholen zijn groter dan ooit. Ook versterkt de groei van het privaat en aanvullend onderwijs de kansenongelijkheid. Het is een taaie opgave en er zijn verschillende initiatieven gaande om de kansenongelijkheid tussen scholen en leerlingen aan te pakken.
Gemeenten, kinderopvangcentra en basisscholen zetten bijvoorbeeld vol in om de achterstanden van peuters te verkleinen door middel van het verbeteren van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). Een grootschalig onderzoek van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) dat sinds 2009 de ontwikkeling van jonge kinderen volgt, wijst uit dat VVE beginachterstanden kan compenseren. De kwaliteit van VVE is hierbij doorslaggevend. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) heeft extra middelen beschikbaar gesteld voor kennisontwikkeling op dit gebied, en om de kwaliteit en kwantiteit van VVE te vergroten; het zogeheten Onderwijsachterstandenbeleid.
Daarnaast wordt er stevig ingezet op het verbeteren van de basisvaardigheden van kinderen. In De Staat van het Onderwijs (2022), welke jaarlijks wordt uitgegeven door de Inspectie van het Onderwijs, wordt beschreven dat reken-, taal- en burgerschapscompetenties van leerlingen cruciaal zijn om hen een goede start in de maatschappij te kunnen bieden. Het prestatieniveau van leerlingen in zowel het primair als voortgezet onderwijs op het gebied van rekenen en taal stagneert of daalt. Het programma Basisvaardigheden vormt daarom een belangrijk speerpunt voor de inspectie van het onderwijs. Onderzoek naar deze vaardigheden helpt voor een effectief toezicht op het niveau hiervan op scholen en instellingen.
Onderwijskundig leiderschap: een gedeelde visie en continue verbetering
Schoolbestuurders zullen de juiste randvoorwaarden moeten scheppen voor een goede kwaliteit van het onderwijs op hun scholen en instellingen. Daarvoor is het van belang dat wordt vastgelegd welke competenties van de beroepsgroep verwacht kunnen worden en welke eisen er aan de kwaliteit gesteld mogen worden. Bestuurders, schoolleiders en leraren doen dit samen door deze competenties strakker te formuleren. Bovendien vragen de veranderingen in het onderwijs om een ander soort onderwijskundig leiderschap. Vernieuwende schoolleiders doen dat momenteel met een breed gedragen visie, door aandacht te hebben voor het lerend vermogen van zowel de leerlingen als leraren en door het analyseren en monitoren van gestelde doelen. Onderwijzers en schoolleiders moeten de ruimte krijgen om dit gezamenlijk te kunnen doen.
Digitalisering in het onderwijs: de rol van intelligente technologie
Zoals in veel sectoren vindt ook in het onderwijs digitalisering plaats. Hoewel deze transitie al langer gaande was, is deze door de maatregelen rondom Covid-19 pandemie in een stroomversnelling geraakt. Een recente ontwikkeling is de opmars van intelligente technologie welke met behulp van data en algoritmes gedragingen van mensen na kan bootsen. In het onderwijs valt dan te denken aan automatische nakijkprogramma’s, simulaties die begeleiding bieden aan leerlingen en online tools die zelf antwoorden op essayvragen en wiskundige vraagstukken kunnen realiseren. Een nieuwe ontwikkeling hierin is de tekstgenerator ChatGPT.
Digitalisering zorgt voor een aantal voordelen, zoals de flexibiliteit van het onderwijs, het zelfstandiger leren van leerlingen en het zorgt ervoor dat processen die eerst door leraren werden uitgevoerd nu aan de technologie overgelaten kunnen worden. Maar net als het moment waarop de rekenmachine haar debuut maakte in de onderwijswereld, is het ook bij intelligente technologie van groot belang om stil te staan bij wat dat betekent voor de inhoud en de kwaliteit van het onderwijs. Een ontwikkeling als ChatGPT heeft namelijk grote gevolgen voor het geven van onderwijs. Een plagiaatdetectie kan bijvoorbeeld niet door de gegeneerde teksten van deze intelligente chatbox heen prikken.
Herwaardering van het middelbaar beroepsonderwijs: de vraag naar vakmensen is groot
In 2022 deelde minister Dijkgraaf tijdens het mbo-debat zijn grote ambities voor het mbo: ‘In ons onderwijs zit nog een sterk hiërarchisch model, en als we dat willen kantelen moeten we dat nu doen.’ Volgens tellingen van het ministerie van OCW neemt het aantal mbo-studenten in Nederland drastisch af (van 520.000 in 2020, 490.100 in 2022 naar 472.000 in 2025). Er zijn hiervoor verschillende redenen, waaronder het imago van het mbo. Er is de laatste jaren hard gewerkt om dat imago te verbeteren. Toch zijn er nog genoeg ouders die willen voorkomen dat hun kinderen naar het vmbo gaan. Gezien het vmbo de logische doorstroom naar het mbo is, vormt dit een probleem voor het mbo.
Hiernaast is de overstap van het vmbo naar de havo een steeds populairdere route die ook sterk wordt gestimuleerd vanuit het ministerie. Zogeheten doorstroomprogramma’s maken het met behulp van subsidies gemakkelijker om deze stap te maken. Dit alles zorgt ervoor dat de route naar het mbo steeds meer wordt ontweken, terwijl mbo-studenten juist heel hard nodig zijn. De vraag naar vakmensen voor de energietransities, bouwopgaven en de transities in de zorg is groot.
Achterstanden moeten worden ingehaald
Om de gevolgen van de Coronacrisis in het onderwijs op te vangen is het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) opgezet. Dit investeringsprogramma vanuit het kabinet biedt scholen middelen om de onderwijsachterstanden die zijn ontstaan in te halen. Scholen krijgen de ruimte om deze middelen op basis van hun eigen analyse te besteden. De situatie blijkt op veel scholen nog lang niet zoals het is geweest, maar scholen maken dankbaar gebruik van de steun. Naast de impact van de coronapandemie op de voortgang en de kwaliteit van het onderwijs, wordt deze ondersteuning ook breed ingezet voor het verbeteren van het welbevinden van leerlingen. De pandemie heeft een grote impact gehad op de ervaren schoolstress, concentratievermogen en motivatie van leerlingen.
Afgezien van de achterstanden die zijn opgelopen, hebben de professionals, leerlingen en studenten in het onderwijs flexibiliteit en incasseringsvermogen getoond die de discontinuïteit van het onderwijs ten tijde van de pandemie van hen vroeg.
Werken aan een betere samenwerking
Bovenstaande beschrijft de uitdagingen die het onderwijs in Nederland momenteel kent. Er is een beweging gaande die de samenwerking in het onderwijsstelsel benadrukt. In bijvoorbeeld de landelijke Kennisagenda Onderwijs, waar ruim 700 onderwijsprofessionals en –onderzoekers samen aan hebben gewerkt, worden thema's beschreven die de kwaliteit van het onderwijs kunnen verbeteren. Dat het onderwijs in Nederland een kwaliteitsverbetering nodig heeft, wordt breed onderkend. Er is een grote motivatie om hier gezamenlijk de handen voor uit de mouwen te steken.
Als OchtendMens ben ik gemotiveerd om een bijdrage te leveren aan de acties die deze transities in het onderwijs vragen. Met de begeleiding en opleiding van OchtendMensen, de expertise van TwynstraGudde, en mijn eigen brede interesse in het onderwijs ga ik hiermee aan de slag in mijn opdrachten. Werken bij OchtendMensen geeft mij de mogelijkheid om dit op verschillende plekken te doen, en laat mij kennismaken met het werkveld.
Hoe zou jij de uitdagingen in het onderwijs willen aanpakken?
Ben je benieuwd wat werken bij OchtendMensen precies inhoudt? Schrijf je dan in voor de inhousedag van OchtendMensen, of neem contact met me op. Ik vertel je graag meer over wat ik doe in mijn opdrachten!
Nieuwsgierig geworden?
Benieuwd of OchtendMensen iets voor jou is?
Schrijf je hieronder in voor de inhousedag!